Bài 7. Sắp xếp để dễ tìm

Mục tiêu bài học

Giải thích: Trình bày được lợi ích của việc sắp xếp đồ vật, dữ liệu một cách hợp lí sẽ giúp tìm kiếm nhanh hơn.
Thực hành: Sắp xếp được các đồ vật cụ thể theo một số yêu cầu đơn giản.
Vận dụng: Nêu được cách tìm kiếm đối tượng nhanh và chính xác dựa trên sự sắp xếp có sẵn.
Biểu diễn: Làm quen với việc biểu diễn một phương án phân loại, sắp xếp bằng sơ đồ hình cây.

Mức độ kiến thức và kĩ năng cần đạt

Nhận biết: Nêu được ví dụ về việc sắp xếp giúp tìm đồ vật nhanh hơn.
Thông hiểu: Giải thích được tại sao việc phân loại và sắp xếp theo một trật tự nhất định (tăng dần, theo bảng chữ cái) lại giúp xác định vị trí của vật cần tìm nhanh hơn.
Vận dụng: Áp dụng kiến thức đã học để tự sắp xếp đồ dùng cá nhân (cặp sách, tủ quần áo) và mô tả lại cách sắp xếp đó qua sơ đồ hình cây.

Hoạt động khởi động

Hình 1a và Hình 1b có các thẻ số từ 1 đến 20. Em hãy đề nghị bạn tìm một thẻ số nào đó (ví dụ số 1, 19) trong mỗi hình. Trao đổi với bạn và cho biết tìm kiếm ở hình nào dễ hơn, nhanh hơn. Tại sao?

Tìm kiếm ở hình nào dễ hơn: Tìm kiếm thẻ số ở Hình 1b sẽ dễ hơn và nhanh hơn.
Giải thích: Ở Hình 1a, các thẻ số không được sắp xếp theo một trật tự nào cả, vì vậy để tìm một số, chúng ta có thể phải nhìn qua tất cả các thẻ.
Ngược lại, ở Hình 1b, các thẻ số được sắp xếp theo thứ tự tăng dần từ 1 đến 20. Nhờ vậy, ta có thể ước lượng được vị trí của số cần tìm một cách nhanh chóng (số bé ở đầu dãy, số lớn ở cuối dãy) và tìm ra nó ngay lập tức.

1. Sắp xếp để tìm kiếm nhanh hơn

Khi dữ liệu hoặc đồ vật được sắp xếp một cách hợp lí, việc tìm kiếm sẽ trở nên nhanh chóng và dễ dàng hơn rất nhiều. Có hai bước quan trọng để sắp xếp hiệu quả:

Phân loại: Nhóm các đối tượng có cùng tính chất vào chung một nhóm. Ví dụ: phân riêng thẻ số và thẻ chữ.
Sắp xếp: Trong từng nhóm, sắp xếp các đối tượng theo một thứ tự nhất định. Ví dụ: sắp xếp các thẻ số theo thứ tự tăng dần, các thẻ chữ theo thứ tự bảng chữ cái.

So với Hình 1, ở Hình 2 có thêm loại thẻ nào? Để tìm kiếm nhanh hơn, ta cần làm gì trước khi sắp xếp?

Loại thẻ mới: So với Hình 1, ở Hình 2 có thêm các thẻ chữ cái.
Bước cần làm: Để tìm kiếm nhanh hơn khi có nhiều loại thẻ, đầu tiên chúng ta cần phân loại chúng ra thành các nhóm riêng biệt (nhóm thẻ số, nhóm thẻ chữ).
Sau đó, trong mỗi nhóm, chúng ta lại sắp xếp theo một thứ tự nhất định (số tăng dần, chữ theo thứ tự a, b, c).

2. Sắp xếp đồ vật hay dữ liệu hợp lí theo một số yêu cầu cụ thể

Việc sắp xếp đồ vật trong thực tế cũng tuân theo nguyên tắc phân loại và sắp xếp để đảm bảo sự ngăn nắp và tiện lợi khi sử dụng.

Nguyên tắc: Việc phân loại và sắp xếp cần phù hợp với yêu cầu và đặc điểm của đồ vật.
Cách tìm kiếm: Khi cần tìm một đồ vật, ta chỉ cần đến đúng ngăn chứa loại đồ vật đó và dựa vào thứ tự sắp xếp để xác định vị trí chính xác.

Theo em, cách sắp xếp sách, vở, đồ dùng học tập trên giá sách ở Hình 3 đã hợp lí chưa? Tại sao?

Cách sắp xếp này đã hợp lí. Bạn nhỏ đã phân loại đồ dùng thành 3 nhóm rõ ràng: sách, vở và đồ dùng học tập, mỗi loại để ở một ngăn riêng. Trong ngăn sách và vở, các cuốn được xếp theo vần a, b, c giúp việc tìm một cuốn cụ thể trở nên dễ dàng hơn.

3. Biểu diễn một sắp xếp, phân loại cụ thể bằng sơ đồ hình cây

Sơ đồ hình cây là một công cụ trực quan để mô tả cách chúng ta phân loại và sắp xếp đồ vật.

Gốc cây: Đại diện cho đối tượng tổng thể ban đầu (ví dụ: Tủ quần áo).
Nhánh cây: Mỗi nhánh lớn thể hiện một nhóm phân loại chính (ví dụ: ngăn quần áo đi học, ngăn quần áo thể thao).
Nhánh con: Các nhánh nhỏ hơn thể hiện các đối tượng cụ thể trong mỗi nhóm (ví dụ: trong ngăn đồ đi học có áo sơ mi và quần dài).

Em hãy cho biết nội dung cần điền vào chỗ có dấu ? trong sơ đồ hình cây ở Hình 6 để mô tả cách sắp xếp bát, đĩa, đũa, thìa vào giá.

Dựa vào cách phân loại và sắp xếp thông thường trên giá bát, ta có thể điền như sau:

Trong Ngăn để đĩa, có thể chia thành Đĩa to và Đĩa nhỏ.
Trong Ông đựng đũa, có thể điền Đũa hoặc Thìa/Muỗng.
Trong Ngăn để bát, có thể chia thành Bát to và Bát nhỏ.
Vị trí dấu ? cuối cùng có thể là Ông đựng thìa/muỗng.

Luyện tập

1. Hãy nêu cách em sắp xếp sách, vở, đồ dùng học tập vào cặp để đi học. Tại sao em lại sắp xếp như vậy? Hãy vẽ sơ đồ hình cây mô tả cách em sắp xếp.

Cách sắp xếp: Em phân loại sách vở theo từng môn học, hoặc phân loại thành sách, vở, và đồ dùng học tập. Sách giáo khoa của các môn học trong ngày sẽ để ở một ngăn, vở ghi để ở ngăn khác, và hộp bút, thước kẻ để ở ngăn nhỏ nhất bên ngoài.
Lý do: Em sắp xếp như vậy để khi đến giờ học môn nào, em có thể nhanh chóng lấy đúng sách vở của môn đó mà không phải tìm kiếm lâu, tránh làm mất thời gian.
Sơ đồ hình cây (ví dụ):
- Gốc: Cặp sách
  - Nhánh 1: Ngăn lớn
    - Nhánh con 1.1: Sách (Toán, Tiếng Việt,…)
    - Nhánh con 1.2: Vở (Toán, Tiếng Việt,…)
  - Nhánh 2: Ngăn nhỏ
    - Nhánh con 2.1: Hộp bút
    - Nhánh con 2.2: Bảng con

2. Hãy nêu cách sắp xếp thực phẩm ở Hình 7a vào tủ lạnh ở Hình 7b.

Để sắp xếp thực phẩm một cách khoa học và giữ được độ tươi ngon, em sẽ:

Phân loại: Chia thực phẩm thành các nhóm: rau củ, trái cây, trứng, đồ uống, đồ đông lạnh (kem).
Sắp xếp vào tủ lạnh:
- Cánh tủ: Đặt các chai nước, hộp sữa vì đây là nơi có nhiệt độ ít lạnh nhất.
- Ngăn mát:
  - Xếp trứng vào khay đựng trứng.
  - Xếp các loại trái cây (táo, cam) vào ngăn dưới cùng.
- Ngăn rau củ (Crisper): Cho các loại rau (bông cải xanh, cà rốt) vào ngăn kéo chuyên dụng để giữ độ ẩm.
- Ngăn đông: Cho kem và các thực phẩm cần đông lạnh vào ngăn đá.

Vận dụng

1. Hãy nêu cách để em tìm đến một bài học nào đó trong cuốn sách Tin học 3 này. Tại sao em làm như vậy?

Cách tìm: Em sẽ mở phần Mục lục ở đầu hoặc cuối sách. Sau đó, em tìm tên bài học cần tìm và xem số trang tương ứng. Cuối cùng, em lật thẳng đến số trang đó.
Lý do: Em làm như vậy vì Mục lục đã sắp xếp tên các bài học theo thứ tự và ghi rõ số trang. Số trang trong sách cũng được sắp xếp theo thứ tự tăng dần. Dựa vào sự sắp xếp này, em có thể đi đến đúng trang cần tìm một cách nhanh nhất mà không phải lật từng trang từ đầu.

2. Hãy cho biết quần, áo của em đã được sắp xếp, phân loại hợp lí chưa. Tại sao?

(Câu trả lời này mang tính cá nhân, dưới đây là một ví dụ)
Quần áo của em đã được sắp xếp khá hợp lí. Em đã phân loại riêng quần áo đi học và quần áo mặc ở nhà vào hai ngăn tủ khác nhau. Trong mỗi ngăn, áo được treo hoặc gấp riêng, quần cũng được gấp riêng. Điều này giúp em mỗi sáng chọn đồ đi học rất nhanh và khi ở nhà cũng dễ dàng tìm thấy bộ đồ mình muốn mặc.