Tin học 10 – Bài 16
Ngôn ngữ lập trình bậc cao và Python

Trong ba loại ngôn ngữ được minh họa:
+ Ngôn ngữ máy: Sử dụng mã nhị phân (gồm các số 0 và 1), rất khó để con người đọc và hiểu trực tiếp.
+ Hợp ngữ (Assembly): Sử dụng các từ viết tắt (thường bằng tiếng Anh) để thực hiện lệnh, dễ hiểu hơn ngôn ngữ máy nhưng vẫn còn phức tạp.
+ Ngôn ngữ Python: Sử dụng các câu lệnh gần với ngôn ngữ tự nhiên (tiếng Anh), giúp người đọc dễ dàng hiểu được mục đích và logic của chương trình.

Vì vậy, câu lệnh trong ngôn ngữ Python là dễ hiểu nhất.

Ngôn ngữ lập trình là công cụ giúp con người có thể “lập trình” để giải các bài toán trên máy tính. Các loại ngôn ngữ lập trình có thể là ngôn ngữ máy, hợp ngữ hoặc ngôn ngữ lập trình bậc cao.

Một số ngôn ngữ lập trình bậc cao phổ biến hiện nay bao gồm: Python, Java, C/C++, C#, JavaScript, PHP,…

Sai. Dấu nhắc >>> là nơi để nhập lệnh trong chế độ gõ lệnh trực tiếp. Con trỏ soạn thảo là vạch đứng nhấp nháy cho biết vị trí nhập văn bản trong cửa sổ soạn thảo chương trình.

Giống nhau: Đều viết các câu lệnh Python trên từng dòng riêng biệt.
Khác nhau:
+ Chế độ gõ lệnh trực tiếp: Gõ một lệnh và nhấn Enter, lệnh sẽ được thực thi ngay lập tức.
+ Chế độ soạn thảo: Gõ nhiều lệnh vào một tệp, sau đó phải lưu tệp và chạy (Run) thì toàn bộ các lệnh mới được thực thi một lần.

Lệnh này sẽ in ra kết quả: 13 + 10*3/2 – 3*2 = 22.0
+ Phần trong dấu ngoặc kép "13 + 10*3/2 – 3*2 = " được in ra nguyên văn.
+ Biểu thức 13 + 10*3/2 – 3*2 được Python tính toán (13 + 15.0 – 6 = 22.0) và in giá trị kết quả ra sau đó.

a) 10 + 13
>>> 10 + 13
23


b) 20 – 7
>>> 20 - 7
13


c) 3 × 10 – 16
>>> 3 * 10 - 16
14


d) 12/5 + 13/6
>>> 12/5 + 13/6
4.566666666666667


Cả hai lệnh dưới đây đều có lỗi:
Lệnh thứ nhất:
>>> 3 + * 5
Lỗi cú pháp (SyntaxError). Lý do là có hai phép toán (+ và *) đứng cạnh nhau mà không có toán hạng (số) ở giữa. Đây là một biểu thức toán học không hợp lệ.

Lệnh thứ hai:
>>> "Bạn là học sinh, bạn tên là "Nguyễn Việt Anh""
Lỗi cú pháp (SyntaxError). Lý do là Python hiểu xâu kí tự bắt đầu và kết thúc bằng cặp dấu nháy kép “”. Trong trường hợp này, xâu “Bạn là học sinh, bạn tên là ” kết thúc trước chữ Nguyễn. Phần còn lại Nguyễn Việt Anh”” trở nên không hợp lệ.
Để sửa lỗi, ta có thể dùng dấu nháy đơn để bao bọc toàn bộ xâu:
>>> 'Bạn là học sinh, bạn tên là "Nguyễn Việt Anh"'

a) 1 × 3 × 5 × 7 = 105.
>>> print("1 x 3 x 5 x 7 =", 1*3*5*7)

b) Bạn Hoa năm nay 16 tuổi.
>>> print("Bạn Hoa năm nay 16 tuổi")

Khi thực hiện lệnh:
>>> print("""Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên""")

Kết quả in ra màn hình sẽ là một đoạn thơ gồm 4 dòng, giữ nguyên định dạng xuống dòng như khi nhập:
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên

Giải thích: Việc sử dụng ba dấu nháy kép """ """ (hoặc ba dấu nháy đơn ''' ''') cho phép tạo ra một xâu kí tự đa dòng (multi-line string), bao gồm cả các ký tự xuống dòng khi ta nhấn phím Enter.

Để in ra bảng cửu chương từ 2 đến 9, bạn có thể tạo một chương trình trong chế độ soạn thảo như sau:

# In bảng cửu chương 2
print("--- Bảng cửu chương 2 ---")
print("2 x 1 =", 2*1)
print("2 x 2 =", 2*2)
print("2 x 3 =", 2*3)
print("2 x 4 =", 2*4)
print("2 x 5 =", 2*5)
print("2 x 6 =", 2*6)
print("2 x 7 =", 2*7)
print("2 x 8 =", 2*8)
print("2 x 9 =", 2*9)
print("2 x 10 =", 2*10)

# In bảng cửu chương 3
print("--- Bảng cửu chương 3 ---")
print("3 x 1 =", 3*1)
# ... và tiếp tục tương tự cho các dòng còn lại của bảng 3

# ... và tiếp tục cho các bảng cửu chương khác đến 9

Lưu ý: Ở các bài học sau, chúng ta sẽ học cách dùng vòng lặp để viết chương trình này một cách ngắn gọn hơn rất nhiều.