Mục tiêu bài học
- Giải thích được sự cần thiết của việc quan tâm đến chất lượng thông tin khi tìm kiếm, tiếp nhận và trao đổi.
- Trình bày và nhận biết được các tiêu chí đánh giá chất lượng thông tin, bao gồm: tính mới, tính chính xác, tính đầy đủ và tính sử dụng được.
- Vận dụng các tiêu chí để đánh giá, lựa chọn thông tin trong một số tình huống đơn giản, thực tế.
- Nêu được ví dụ minh họa cho từng tiêu chí và giải thích được hậu quả của việc sử dụng thông tin kém chất lượng.
Hoạt động khởi động
Theo em, tại sao ngay khi cơn bão hình thành, các thông tin về hoạt động của nó thường xuyên được cập nhật và được thông báo trên nhiều phương tiện truyền thông khác nhau như truyền hình, truyền thanh, Internet?
Các thông tin về cơn bão cần được cập nhật liên tục và lan truyền rộng rãi vì những lý do sau:
- Tính chất nguy hiểm: Bão là một hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm, có sức tàn phá lớn, diễn biến phức tạp và khó lường.
- Đảm bảo tính mới: Hướng di chuyển, tốc độ và cường độ của bão có thể thay đổi bất ngờ. Việc cập nhật liên tục giúp thông tin luôn giữ được “tính mới”, đảm bảo người dân nhận được tin tức phản ánh đúng nhất tình hình thực tại.
- Đảm bảo tính sử dụng được: Việc phát trên nhiều phương tiện (TV, radio, Internet) giúp thông tin đến được với nhiều người dân nhất, từ thành thị đến nông thôn, từ đất liền đến ngư dân trên biển, đảm bảo ai cũng có thể tiếp cận (truy cập, sử dụng) thông tin kịp thời để phòng tránh.
- Hậu quả: Nếu thông tin về bão không được cập nhật (tin cũ), người dân có thể sẽ di chuyển sai hướng, đi vào vùng nguy hiểm thay vì đi tránh, gây ra những thiệt hại thảm khốc về người và tài sản.
1. Chất lượng thông tin
Để giải quyết một vấn đề hiệu quả, chúng ta cần dựa trên những thông tin có chất lượng. Chất lượng của thông tin được đánh giá qua nhiều tiêu chí, trong đó có bốn tiêu chí quan trọng sau đây:
| Tiêu chí | Mô tả | Ví dụ |
| Tính chính xác | Thông tin phản ánh đúng sự thật, không sai lệch. | Thông tin về nhiệt độ ngoài trời phải đúng với nhiệt độ đo được bằng nhiệt kế. |
| Tính mới (Tính kịp thời) | Thông tin phản ánh trạng thái hiện tại của sự vật, hiện tượng. | Dự báo thời tiết cho ngày mai sẽ hữu ích hơn dự báo của tuần trước. |
| Tính đầy đủ | Thông tin mô tả chi tiết, nhiều khía cạnh của sự vật, hiện tượng. | Một bản tin dự báo bão cần có đủ thông tin: vị trí, tốc độ, hướng đi, vùng ảnh hưởng… |
| Tính sử dụng được | Thông tin thuận tiện, dễ hiểu, dễ tiếp cận cho người dùng. | Bản tin bão trên radio giúp ngư dân trên biển không có TV hay Internet vẫn tiếp cận được. |
2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng thông tin
- Tính chính xác:
- Là tiêu chí quan trọng hàng đầu, đảm bảo thông tin phản ánh đúng sự vật, hiện tượng.
- Ví dụ: Khi bạn cung cấp thông tin về một cơn bão, thông tin về vị trí tâm bão, hướng đi phải khớp với thực tế thì thông tin đó mới có tính chính xác.
- Tính mới (Tính kịp thời):
- Còn được gọi là tính thời sự, phản ánh tình hình hiện tại. Thông tin càng cập nhật thì tính mới càng cao.
- Ví dụ: Thông tin về một vụ tắc đường chỉ hữu ích ngay tại thời điểm xảy ra. 30 phút sau khi đường đã thông thoáng, thông tin đó không còn “tính mới” nữa.
- Tính đầy đủ:
- Cho biết mức độ mô tả chi tiết các thuộc tính của sự vật và mối quan hệ giữa chúng.
- Ví dụ: Để mua một chiếc điện thoại, nếu chỉ tìm hiểu về giá mà không xem xét các thông tin khác như cấu hình, camera, pin, thương hiệu (thiếu tính đầy đủ), chúng ta có thể mua phải sản phẩm không đáp ứng được nhu cầu sử dụng.
- Tính sử dụng được:
- Thể hiện mức độ thuận tiện, dễ hiểu, dễ truy cập của thông tin.
- Ví dụ: Với người khiếm thị, thông tin dạng chữ nổi hoặc âm thanh sẽ có “tính sử dụng được” cao hơn nhiều so với thông tin dạng văn bản thông thường.
Câu hỏi củng cố
Trong quá trình tìm kiếm thông tin trên Internet để quyết định đăng kí theo học khoá tiếng Anh nâng cao, bạn An nhận được ba ý kiến nhận xét ở Hình 1a, 1b, 1c. Theo em, thông tin nào có chất lượng tốt hơn? Tại sao?
Thông tin ở Hình 1a (Ý kiến thứ nhất) có chất lượng tốt nhất.
Giải thích:
- Về tính mới: Thông tin được đăng “5 ngày trước”, là thông tin rất mới, có giá trị tham khảo cao.
- Về tính đầy đủ: Ý kiến này cung cấp nhiều thông tin chi tiết và hữu ích:
- Chất lượng đào tạo: Tốt.
- Giảng viên: Nhiệt tình, có trình độ.
- Phương pháp sư phạm.
- Linh hoạt: Có thể đăng ký thời gian học phù hợp.
- Chi phí: Học phí hợp lý.
- Về tính chính xác: Người viết là “học viên vừa kết thúc khoá học”, tức là người trực tiếp trải nghiệm dịch vụ. Thông tin này có độ tin cậy và chính xác cao hơn so với nghe kể lại.
Phân tích các ý kiến còn lại:
- Ý kiến 1b: Chất lượng kém vì thông tin đã được đăng tải “3 năm trước”, không còn đảm bảo tính mới. Trung tâm có thể đã thay đổi rất nhiều trong 3 năm. Hơn nữa, thông tin cũng thiếu tính đầy đủ khi chỉ nói chung chung “chất lượng không tốt, học phí quá cao”.
- Ý kiến 1c: Mặc dù mới đăng “2 ngày trước” (đảm bảo tính mới), nhưng chất lượng kém hơn vì không đảm bảo tính chính xác. Người cung cấp thông tin không trực tiếp học (“Bạn của tôi vừa học…”) mà chỉ nghe kể lại. Thông tin còn không rõ ràng là khoá học nào (“khoá tiếng Pháp” trong khi An tìm khoá tiếng Anh) và không nêu cụ thể lý do không hài lòng.
Luyện tập
1. Theo em, tại sao phải quan tâm đến chất lượng thông tin khi tìm kiếm, tiếp nhận và trao đổi thông tin? Nêu ví dụ minh họa.
Chúng ta phải quan tâm đến chất lượng thông tin vì mọi quyết định trong học tập và cuộc sống đều dựa trên thông tin. Việc sử dụng thông tin kém chất lượng (không chính xác, không đầy đủ, đã lỗi thời) có thể dẫn đến những quyết định sai lầm và gây ra hậu quả đáng tiếc.
Ví dụ minh họa:
- Học tập: Nếu một học sinh giải bài toán dựa trên một công thức đã lỗi thời hoặc ghi sai (thông tin không mới, không chính xác), kết quả bài làm sẽ sai.
- Sức khỏe: Nếu nghe tin đồn không chính xác trên mạng về một phương thuốc dân gian và làm theo mà không kiểm chứng, có thể sẽ khiến bệnh tình trở nên trầm trọng hơn.
- Giao thông: Nếu xem thông tin về một tuyến xe buýt đã thay đổi lộ trình từ tháng trước (thông tin không mới), bạn sẽ mất thời gian chờ đợi ở sai điểm dừng và bị trễ công việc.
2. Em hiểu thế nào về tính chính xác, tính mới, tính đầy đủ và tính sử dụng được của thông tin? Nêu ví dụ minh họa.
- Tính chính xác: Là thông tin phản ánh đúng với thực tế.
- Ví dụ: Thời khóa biểu của lớp ghi ngày mai có 2 tiết Toán là chính xác nếu đúng là ngày mai có 2 tiết Toán.
- Tính mới: Là thông tin được cập nhật, phản ánh tình hình hiện tại.
- Ví dụ: Thông tin giá vàng hôm nay có tính mới cao hơn thông tin giá vàng của tuần trước.
- Tính đầy đủ: Là thông tin cung cấp nhiều khía cạnh, chi tiết cần thiết.
- Ví dụ: Một bài giới thiệu về một địa điểm du lịch sẽ đầy đủ nếu có cả thông tin về cách đi, giá vé, giờ mở cửa, các hoạt động tham quan, các lưu ý an toàn.
- Tính sử dụng được: Là thông tin dễ dàng tiếp cận, dễ hiểu đối với người dùng.
- Ví dụ: Phụ đề phim cho người khiếm thính hoặc sách nói cho người khiếm thị là các ví dụ về thông tin đảm bảo tính sử dụng được.
Vận dụng
1. Theo em, tại sao khi khám chữa bệnh, bác sĩ thường tìm hiểu thói quen ăn, uống, sinh hoạt, tiền sử bệnh lí của bệnh nhân? Việc này liên quan đến tiêu chí nào của chất lượng thông tin?
Khi khám chữa bệnh, bác sĩ thường tìm hiểu kỹ các thông tin đó vì nó liên quan trực tiếp đến tiêu chí tính đầy đủ của thông tin.
Giải thích:
Để đưa ra một chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị hiệu quả, bác sĩ không chỉ dựa vào các triệu chứng hiện tại của bệnh nhân. Bác sĩ cần một bức tranh thông tin đầy đủ và toàn diện về tình trạng sức khỏe của người đó, bao gồm:
- Thói quen ăn uống, sinh hoạt: Có thể là nguyên nhân gây ra hoặc làm nặng thêm bệnh (ví dụ: thói quen ăn mặn gây cao huyết áp).
- Tiền sử bệnh lý: Các bệnh đã mắc trước đây có thể liên quan đến bệnh hiện tại.
- Tiền sử gia đình: Một số bệnh có yếu tố di truyền.
Thiếu những thông tin này (thông tin không đầy đủ), việc chẩn đoán có thể sai lệch, dẫn đến điều trị không hiệu quả. Việc trao đổi thường xuyên giữa bác sĩ và bệnh nhân cũng giúp đảm bảo tính mới, cập nhật kịp thời diễn biến của bệnh.
2. Theo em, các công cụ như máy tìm kiếm thông tin, phần mềm dịch sang ngôn ngữ của người dùng, phần mềm chuyển âm thanh thành sang chữ và ngược lại giúp thông tin trên Internet đáp ứng tiêu chí nào của chất lượng thông tin?
Các công cụ này giúp thông tin trên Internet đáp ứng tốt hơn tiêu chí tính sử dụng được.
Giải thích:
- Máy tìm kiếm (Google, Bing…): Giúp người dùng dễ dàng tiếp cận hàng tỷ thông tin trên Internet một cách nhanh chóng chỉ bằng vài từ khóa.
- Phần mềm dịch thuật (Google Translate…): Phá vỡ rào cản ngôn ngữ, giúp người dùng hiểu được thông tin viết bằng tiếng nước ngoài.
- Phần mềm chuyển âm thanh thành chữ và ngược lại: Giúp những người có khiếm khuyết về nghe hoặc nói có thể tiếp cận và sử dụng thông tin một cách thuận tiện.
Về bản chất, những công cụ này làm cho thông tin trở nên thuận tiện, dễ hiểu và dễ truy cập hơn đối với một lượng lớn người dùng, qua đó nâng cao đáng kể “tính sử dụng được” của thông tin.
